-
2023-01-19 17:00:52+00:00
Azərbaycan türklərinin və Azərbaycandakı bütün xalqların genetikasını və mənşəyini araşdıran səhifəni izləyin!
https://t.me/azerbaijandna
-
2023-01-22 17:00:06+00:00
Rza xan Pəhləvinin mənşəyi
Hissə I
«1921-ci il fevralın 21-də səhər saatlarında Qəzvindəki kazak qarnizonunun komandiri general Rza xan üç min nəfər və 18 pulemyotla Tehrana nəzarəti altına aldı. Sonradan «3 İsfənd (21 fevral) şanlı qurtuluş» bu üsyan yeni dövrü başladtı. Rütbələri ilə yüksələn Rza xan öz-özünə öyrənmiş adam idi, bəziləri onun yarı savadlı olduğunu iddia edir. O, Rusiyanın Qafqazdakı hücumundan qaçaraq Məzəndaranın Səfidrud bölgəsindəki münbit Ələşt kəndində bir feodal torpaq alan hərbçi ailəsindən idi. Qohumları, o cümlədən atası və babası, əyalət alayında xidmət etmiş, sonuncu 1848-ci ildə Heratın [Qacar ordusu tərəfindən] mühasirəsi zamanı öldürülmüşdür. Rza xan özü də yeniyetmə yaşlarında kazak briqadasına yazılmışdı. Vətəndaş müharibəsi və sonrakı çevrilişlər zamanı o, kimi qeyd olunurdu. «Rza Maksim» ləqəbli enerjili zabit kimi özünü göstərmiş idi. Sonrakı illərdə Məzəndaranda özünə saray tikdirərkən onun girişini böyük Maksim gülləatanı mozaikası ilə bəzədmişdi. O, çoxdilli idi: qonşuları ilə Məzəndaran ləhcəsi olan ələştidə danışırdı; farsca — xarici dünya ilə; qırıq rus dilində — çar kazak zabitləri ilə; və [Azərbaycan] türkcəsində — öz adamları ilə».
Qaynaq: Ervand Abrahamian, «A history of modern Iran. Revised and updated», 2018, səh. 65
#pehleviler
-
2023-01-23 17:00:04+00:00
Səfəvilər dövlətinə anaxronist yanaşma
«I Şah İsmayıl (1487-1524) tərəfindən Səfəvilər dövlətinin qurulması ilk növbədə iyirminci əsrdə İranın mövcudluğunda həlledici məqam kimi görünürdü. Bəzi alimlər Səfəvi dövlətinin qurulmasını Sasanilər sülaləsinin süqutundan sonra «ərəb» və ya «türk-monqol» hakimiyyətinə tabe olan fars siyasi kimliyinin yenidən doğulması anı kimi görürlər. Bu mövqenin tərəfdarları tez-tez iyirminci əsrin milli-irqi əsaslarına əl ataraq ya Səfəvilər sülaləsinin özündə «ari» elementini vurğulamağa çalışırlar (məsələn, Şah İsmayılın dərisinin, gözünün və saçının açıq rəngini, yaxud ailənin orta əsrlərdəki əcdadının kürd mənşəli olduğunu qeyd edirlər, çünki kürd dili çağdaş dilçilikdə «iran» dili sayılır) və ya türk və ya anadolu bölgələrindən gələn Səfəvi havadarlarına qarşı «iran» bölgələrindən olan (məsələn, Xəzər sahilindəki Talış kimi) ardıcılların mövcudluğunu göstərirlər. Göründüyü kimi, etnik millətçiliklə bağlı bu cür anlayışlar tamamilə anaxronizmdir və müzakirə olunan çağa heç bir aidiyyatı yoxdur.
İkinci düşərgədə davamlılıq üçün yox, yenilik üçün mübahisə edirlər. Bu fikrin havadarları iddia edirlər ki, Səfəvi fəthinin yaratdığı və on iki imam şiəliyinin tətbiqi ilə homogenləşən dövlət İranı İslam dünyasının qalan hissəsindən ayırdı və beləliklə, sonradan çağdaş İran milli dövlətinə çevrilən dövlətin əsasını qoydu. Bu əsas ilk baxışda layiqli görünsə də, on doqquzuncu və iyirminci əsrin əvvəllərində Avropa imperializminin həlledici dövrünü tamamilə sıçrayışla keçdiyi üçün daha yaxından yoxlanıldıqda üzə çıxır. Çağdaş İranın heç bir şəcərəsi İranda rus və ingilis yarımmüstəmləkəçiliyinin vacibliyini və onların Britaniya ilə Rusiya arasında bufer bölgə kimi Qacar İranın (və yeni Əfqanıstan milli dövlətinin) ərazi bütövlüyünü qorumaqda maraqlı olduqlarını görməzlikdən gələ bilməz.
Bir sözlə, Şah İsmayılın yüksəlişini çağdaş İran milli dövlətinin yaranma anı kimi görmək lehinə olan hər iki əsas milliyyətçiliyin məhdud, anaxronist və tarixdən kənar çərçivəsi daxilində fəaliyyət göstərir».
Qaynaq: Ali Anooshahr, «The Body Politic and Rise of the Safavids», səh. 13
#sefeviler
-
2023-01-26 17:00:57+00:00
17-ci əsrin alman səyyahı Adam Olearinin Dərbənd şəhərinin təsviri:
A. Saray
B. İran şəhəri
C. Karvansaray
D. Məscid-məbəd
E. Şəhər yunan, bir vaxtlar yunan şəhərciyi
F. Qazan şahın (xanın) tatarlarla döyüşdüyü yer
G. 40 xan və sərkərdə basdırılan yer
H. Adi zabitlərin qəbir daşları
I. Cümcümə məqbərəsi
K. Postxana
L. Barmaq qayası
M. Xəzər dənizi
#tarix
-
2023-01-27 17:41:22+00:00
DƏDƏ QORQUD DÜŞMƏNÇİLİYİ
Hələ Sovet dövründə dilimizin ilk ədəbi əsəri Kitabi Dədə Qorqud dastanı qadağa olunmuşdu? Niyə? Səbəbi əlbəttəki siyasi idi. Sovet höküməti azərbaycanlıların yerli irandilli və qafqazdilli xalqlardan törəndiyini və bura gələn oğuzlarla heç bir əlaqələri olmadıqlarını vurğulayırdı. Amma vaxt keçdikcə, hər şey düzəldiyinə baxmayaraq, hələ də Dədə Qorqud düşmənçiliyi yaşayır.
Sosyal şəbəkələrdə fəaliyyət göstərən @azerbaycan_tarixi_telegram Kitabi Dədə Qorqudun azərbaycan millətinə heç bir əlaqəsi olmadığını vurğulayır. Qeyd edək ki, bu səhifə İrana çalışır və paylaşımların çoxusu İran təbliğatıdır. Amma bu təbliğat o qədər zəifdir ki, yalnız qanmaz və cahil insanları cəlb edə bilər və biz sizə bunu göstərəcəyik!
İlk öncə yurd düşmənləri qeyd edirkiKitabi Dədə Qorqudun izafət forması fərqlənir və dilimiz dəyişdirilib. dilin dəyişilməsi normal bir şeydir və bu onun tarixi inkişafıdır. Heç bir dil ilkin dövrünü saxlaya bilməz. Belə baxanda əsərin tam adı «Kitabi Dədəm Qorqud ala lisani taifeyi oğuzan»dır və düşünürəm ki, hansı dildə olduğu bəllidir.
Sonra alimlərimiz dastanın fars əlifbasında yazıya alındığını deyirlər. Əgər 4 hərif ərəb əlifbasını fars əlifbası edirsə, onda ڭ (ŋ) hərifi onu türk əlifbası edir. Hətta əsərin bu əlifbada yazıldığını nəzərə alsaq nəsə dəyişir? Bütün islam aləmi 20-ci əsrə qədər bu əlifbanı istifadə edib.
Ən gülməlisi bu boşboğazların əsəri oxusaqda başa düşməyəcimiz iddiasıdır. Ərəb əlifbasını bilən və Kitabi Dədə Qorqudun hər üç əlyazmasını oxuyan biri kimi deyə bilərəm ki, bu qanmazlar əsəri oxumayıblar, çünki o bu günkü azərbaycan dilinin qərb ləhcə qrupuna yaxın dildə yazılıb və onlar onu oxusaydılar, öz təbliğatları üçün işlədə bilərdilər. Bu əsəri nəinki hər bir güneyli, hər bir Gəncəbasar sakini oxuyub başa düşə bilər. Azərbaycanın əsas hissəsinin ərəb əlifbası bilməməyi ana dilində təhsildən məhrum olmaq deyil, o əlifbanı bir aya rahat öyrənmək olar.
Ən məntiqsiz əsasları odur ki, Azərbaycanda əsərin qəhrəmanlarının adını daşıyan insanlar çox azdır və tariximizə aidiyyatı yoxdur. Yəni Azərbaycanda qədim roma mənşəli olan yayılmış Emil adı tarix boyu ölkədə bu adlı insanlar yaşadığını göstərir?
Ən maraqlısı odur ki bilgilərini kağızdan oxuyan alimlər Dədə Qorqudun Qazaxstanda dəfn edildiyini və Azərbaycana aidiyyatı olmadığını göstərir. Qeyd edək ki, Dədə Qorqudun oradakı məqbərəsi yeni dövrdə tikilib və kimə aid olduğu sübut olunmayıb. Azərbaycan xalqları isə tarix boyu başqa cür düşünüblər. 1638-ci ildə Dərbənddə olan alman səyyahı Adam Oleariy yazırdı: «Burada biz daha iki müsəlman ziyarətgahı gördük, biri Müharə piri düzənlikdə idi, o birsi İmam Qorqudunku dağda idi. Qorqud haqqında deyirlər ki o Məhəmmədin dostu olub, onun ayaqları yanında həmişə durub, ondan təhsil alırdı və onun ölümündən sonra hələ 300 il yaşayıb. Dediklərinə görə, o Qazan hökmdarın yanına gedib ud çalırdı və hökmdarı ləzgilərlə savaşa çağıran mahnılar oxuyurdu». Bundan əlavə Dədə Qorqudun Dərbənddə dəfn olunduğunu Əvliya Çələbi və Dərbəndnamə əsəri yazır. Günbəd əlyazmasında da Qazan xana «Azərbaycan ləngəri» dedildiyini və bir çox şəhərlərin adı çəkildiyini də qeyd edək.
#tarix
-
2023-01-31 13:13:08+00:00
Sözün qısası, bu gün Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin (1884-∞) ad günü deyil. Hə, bunu öyrənəndə özümüz şaşırdıq və 31 yanvar onun doğum tarixi kimi haradan gəldiyini bilmirik. İndi isə sübutlara keçək.
Qarşınızdakı Məhəmməd Əminin atası Axund Hacı Molla Ələkbərin 17 mart 1901-ci ildə buraxılan əmək dəftərinin bir səhifəsidir. Burada onun uşaqlarının adı və doğum tarixi qeyd edilib, Məhəmməd Əminin doğum günü isə 29 fevral 1884-ci il yazılıb. Yəni o uzun ildə doğulub. Amma bu tarix Yuli təqviminə görə yazılıb və bu da bizə səbəb verir ki onu Qriqori təqviminə keçirək və 13 mart tarixini əldə edək. Yəni Rəsulzadə 13 mart 1884-cü ildə doğulub. Yadınızda saxlayın!
İndi daha çox bilgi əldə etdiniz.
#resulzade #axc
____